ΜΕΡΟΣ Α`

Το 1ο Γενικό Λύκειο Κατερίνης, που ιδρύθηκε μαζί με τα άλλα τρία Λύκεια της πόλης μας κατά τα μέσα της δεκαετίας του '70 και λειτουργεί αδιαλείπτως μέχρι και σήμερα, αποτελεί επιγέννημα του Γυμνασίου Αικατερίνης και προϊόν της δημογραφικής έκρηξης που εμφάνισε η πόλη μας, η Κατερίνη κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Θεωρείται και είναι το αρχαιότερο πνευματικό ίδρυμα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του νομού μας.
Το Γυμνάσιον Αικατερίνης ιδρύθηκε στα μέσα της δεύτερης δεκαετίας του 20ου αι. ως συνέχεια της Αστικής Σχολής Αικατερίνης και η οποία με τη σειρά της προέκυψε από σχολεία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης που λειτουργούσαν στην πόλη μας κατά τον τελευταίο αιώνα της τουρκοκρατίας.

Οι πρόγονοι του 1ου Λυκείου Κατερίνης

Η εκπαίδευση στην Πιερία κατά τις τελευταίες δεκαετίες της τουρκοκρατίας

Δεν μας είναι γνωστός ο ακριβής χρόνος κατά τον οποίο άρχισαν να λειτουργούν τα πρώτα ελληνικά σχολεία στην Πιερία. Στα απομνημονεύματά του, ο αντάρτης επίσκοπος Κίτρους Νικόλαος, για την προ του 1878 περίοδο αναφέρει ότι ανέκαθεν υπήρχαν ελληνικά σχολεία στις κωμοπόλεις και στα μεγάλα χωριά της Πιερίας, αλλά η ποιότητά της ήταν πολύ χαμηλή και περιοριζόταν μόνον στις μικρές τάξεις. Γράφει χαρακτηριστικά:

« ? η εκπαίδευσις είναι λίαν ευτελής. Εν Λιτοχώρω, Κολινδρώ, Αικατερίνη, Βελβενδώ και Καταφυγίω ανέκαθεν υπάρχουσιν ανά εν δημοτικόν ή αλληλοδιδακτικόν σχολείον έχον μίαν ή δύο τάξεις του ελληνικού σχολείου, αλλ' αι πρόοδοι αυτών είναι πάντοτε ανάξιαι λόγου δια πολλάς αιτίας?
(τα σχολεία αυτά)
-διατηρούνται δι' ιδιωτικών ετήσιων συνεισφορών ? αβεβαίων και αστάτων
-τα έσοδα είναι γλίσχρα και μόλις εξαρκούντα εις διατήρησιν ενός προστύχου διδασκάλου ή το πολύ δύο τοιούτων
-η εκλογή, η διατήρησις, η εξέλεγξις, η παύσις των διδασκάλων εξαρτάται εκ της ιδιοτροπίας του κατά καιρούς ισχύοντος Κοτζάμπαση
Εκ δε των λοιπών χωρίων εις μόνα τα μεγαλύτερα υπάρχει γραμματοδιδασκαλείον, εν ώ εις ημιμαθής άνθρωπος, λαμβάνων 1000 ή 1500 γρόσια μισθόν, διδάσκει εις τον νάρθηκα της εκκλησίας εις 15-20 παιδία την ανάγνωσιν απί της οκταήχου, και εκτελεί συνάμα χρέη κανδηλάπτου, ψάλτου και δημοσίου υπηρέτου του χωρίου.
Δια τούτο και μεγίστη και εσχάτη αμάθεια επικρατεί εις τα χωρία ταύτα.»

Αυτή ήταν η κατάσταση της παιδείας στην Πιερία κατά τα μέσα του 19ου αιώνα. Αλλά και τα άλλα μεγέθη της (οικονομικής, κοινωνικής, κ.ά.) ζωής των υποδούλων κατά την περίοδο αυτή δεν ήταν καλύτερα. Παρά ταύτα το φρόνημα παρέμενε υψηλό και περίμεναν από στιγμή σε στιγμή να έρθει το ελληνικό και στην περιοχή τους, όπως συνέβη στη νότια Ελλάδα, μετά την επανάσταση του 1821.